Product als dienst

Auto’s, licht, vloerbekleding, wasmachines, ja zelfs kleding. Wat hebben die dingen met elkaar gemeen? Juist: we denken dat we er eigenaar van moeten zijn om ze te kunnen gebruiken. In het product-als-dienst-model hoeft dat helemaal niet. 

Bij een aantal dingen is gebruik zonder eigendom altijd de gewoonte geweest. Een boek dat je een keer wil lezen, leen je in de bieb. Een vakantiehuis huur je voor een week. Een uurtje paardrijles boek je met instructeur erbij. Het heerlijke gemak van een dienst, zonder aankoop. Want vanzelfsprekend hoef je dat boek, dat vakantiehuis en dat paard niet te kopen. Je koopt de dienst. Geen zorgen over het stockeren van het boek nadat je het hebt gelezen, dat vakantiehuis hoef je niet te onderhouden als je er niet bent en dat paard verwacht geen eten of nette stal van jou. Het goede nieuws is dat de markt voor dingen die je als dienst kan kopen in een waanzinnige groeicurve zit. 

Mijn (deel)auto, mijn vrijheid

Laten we starten met een van de meest gevoelige onderwerpen voor veel mensen: de auto. Want is die auto niet een verlengstuk van je huis? Je persoonlijkheid? Je ware zelf? Dus nemen we er de zorg voor de wegentaks, de verzekering, de parkeerplaats vlak voor de deur én de kras er voor lief bij. Het kan anders denken de ondertussen talrijke autodeelsystemen. Het Gentse Cambio is niet meer weg te denken uit het straatbeeld van een resem aan Vlaamse en Brusselse gemeenten. De elektrische wagens van Poppy vullen aan in Brussel en Antwerpen. In Gent, Deinze en Mechelen stort Battmobiel zich op de deelmarkt met haar elektrische wagens. Ubeeqo is dan weer een internationale speler, actief in o.a. Spanje, UK, Italië, Denemarken en Duitsland. De voordelen van gedeelde mobiliteit zijn talrijk, zeker omdat aanbieders hun best doen om tegemoet te komen aan zo veel mogelijk soorten van autogebruik en autogebruikers. Een voordeel dat zelfs de stijfkoppen over de streep kan trekken is dat met name elektrisch rijden door de gecentraliseerde aankoop van het wagenpark bereikbaar wordt voor een veel bredere laag van de bevolking.

Licht per lux

Kunst in Huis © Hannelore Veelaert

Hoe gevoelig het ook mag liggen, deelvervoer – waar ondertussen ook fietsen, scooters en steps toe behoren – kunnen we ons wel inbeelden. Wat als het gaat over het licht in je woning of kantoor? Onder impuls van architectenbureau RAU ontwikkelde Philips ‘Pay per lux’, waarbij de klant alleen betaalt voor de verbruikte hoeveelheid licht en niet voor de lampen. Het grote voordeel voor de eindgebruiker is dat de beginkost een pak lager ligt bij dit Light-as-a-Service (LaaS) model. De aanbieder zorgt immers voor de lampen, en daarbij voor de expertise om je de best mogelijke lichtsituatie te garanderen. De eindgebruiker betaalt de energie en de dienst. Via een onderhoudscontract bepaal je verder wat is inbegrepen en hoe de dienstverlener ervoor zorgt dat lampen worden vervangen aan het einde van de levensduur, net voor ze het begeven. Hetzelfde model bestaat voor vloerbekleding, kantoormeubelen, infrastructuur en uiteraard printers, uiteraard software en computerhardware.  

En dan raken we pas echt aan het grote voordeel van het product-als-dienst-model. Want het is niet enkel minder dat we nodig hebben – Cambio berekent dat ze met 1 auto tot 12 auto’s van de openbare ruimte kunnen halen – we hebben ook betere kwaliteit nodig. En het belang aan die betere kwaliteit breidt zich uit van vraag- naar aanbodzijde. Waar er in een lineair model vanuit de aanbodzijde wordt gemikt op zoveel mogelijk van betwiste kwaliteit verkopen, wil de aanbieder van een product-als-dienst dat zijn product zo lang mogelijk hoog blijft op de waardeheuvel en vooral niet de vuilnisbak in tuimelt.

Anders organiseren

Eens we deze verschuiving hebben gemaakt, poppen de mogelijkheden overal op en is er echte verandering mogelijk. Het Nederlandse Sibex biedt werkkledij-als-dienst en zorgt daarbij voor een gesloten loop. Mud Jeans least jeansbroeken. Na een jaar stuur je die terug en krijg je zelf een nieuwe. Wederom een gesloten circuit. Kunst in huis verlaagt de drempel om kunst in huis te halen door een leensysteem, afwisseling zit in het systeem ingebouwd. Ook voor babyspullen is er een gepast antwoord. Die heb je in de regel maximum enkele jaren nodig. Daarop is de Babytheek, een initiatief van Netwerk Bewust Verbruiken, een antwoord. Deze bib voor babyspullen maakt kwaliteit toegankelijk door middel van een uitleensysteem.

Kunst in Huis © Hannelore Veelaert

Een as-a-Service markt vraagt natuurlijk een hele andere manier van organiseren. Er is na verkoop veel meer heen-en-weer nodig met alle gevolgen vandien. Het is daarom zeker niet zo dat een dienstenmodel per definitie duurzaam of circulair is. Het is ook niet zo dat het voor een producent altijd opportuun is om zichzelf anders te gaan organiseren. Die producent wil misschien wel betere kwaliteit produceren, maar niet zichzelf heruitvinden om onderhoudscontracten aan te bieden en na te leven. Econocom is een voorbeeld van een organisatie die zich daarom tussen producent en gebruiker positioneert. Zij begeleiden bedrijven om de overstap te maken van het sales model naar het as-a-service model. Ze kunnen fungeren als versneller omdat ze zowel de klant als de producent ontzorgen. Zo kan elke partij zich bezig houden met waar ze goed in zijn. 

Kan het zijn dat het as-a-service model een antwoord is op waar we in een consumptiemodel allemaal zo grote fan van zijn geworden: anders, meer, nieuw en nog. Als we geen eigenaar hoeven te zijn, als een ruilmodel tot organisatiekunst wordt verheven, dan kan snelle afwisseling misschien wel met letterlijk een berg minder afval. We weten immers waar en hoe we die jeans of dat kunstwerk kunnen doorgeven. Is het veel gezegd als we dit een soort van Copernicaanse evolutie noemen?

Bronnen

• https://www.kampc.be/artikel/2019/05/17/Blog-11-Circulaire-businessmodellen-product-als-dienst
• https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/welke-nieuwe-circulaire-businessmodellen-ontstaan-er/
• https://www.vlaanderen-circulair.be/nl 

—

Ben je zelf aan de slag als duurzaam ondernemer of wil je van start? Download dan het gratis Leap Model, een stappenplan om je organisatie duurzaam op de rails te krijgen.

Dit artikel kwam tot stand dankzij de ondersteuning van Vlaanderen Circulair.