Twee dingen zijn zeker in het leven: de dood en de belastingen.

Of wel?

De belangrijkste doodsoorzaken zijn ziekten, ongevallen, zelfmoord of gewoon ouderdom.

Een toenemend aantal wetenschappers is vastbesloten om zich te ontdoen van de laatste oorzaak of om te proberen te sterven. Ze hebben niet alleen de ambitie om de vergrijzing te stoppen, ze zijn zelfs van plan om het om te keren.

In de voorhoede van dit baanbrekende onderzoek staat een man met een naam die het waard is om herinnerd te worden: Aubrey De Grey. De Grey is hoogleraar aan de Universiteit van Cambridge en hij is veruit de meest vocale wetenschapper op dit gebied. Hij is ervan overtuigd dat we een redelijke kans hebben om ervoor te zorgen dat ons lichaam ongeveer vijfentwintig jaar oud blijft tot in de eeuwigheid.

Theoretisch betekent dit wat je denkt dat het betekent: onsterfelijkheid!

Hoe oud worden we? Hebben we een ingebouwde genetische klok?

De wetenschap heeft een grote hoeveelheid kennis verworven over hoe we al ouder worden. Er zijn twee theorieën…

De eerste wijst op onze genetische programmering, omdat die vermoedelijk de leeftijd bevat die we zullen bereiken voordat we sterven. Leeftijd is in principe voorgeprogrammeerd.

In het begin van de jaren zestig ontdekte Leonard Hayflick, een onderzoeker van het Wistar Instituut in Philadelphia, dat na ongeveer zeventig divisies het celdelingsproces vertraagt en uiteindelijk stopt.

Hij ontdekte ook dat de leeftijd van de cel invloed heeft op het aantal toekomstige divisies. In principe zullen de cellen van oudere mensen niet zo veel kunnen delen als die van jonge mensen.

Daarom suggereert Hayflick’s onderzoek dat er een ingebouwde klok is in elke cel die bepaalt hoe vaak die cel kan delen en dus hoe lang de eigenaar kan leven.

Een ziekte die Werner’s syndroom heet, suggereert dat genmutatie wel degelijk een direct verband heeft met veroudering omdat het een snelle veroudering veroorzaakt.

Hoe verouderen we – telomeerverkorting?

De tweede theorie over waarom we ouder worden is ook gerelateerd aan genen, meer specifiek aan celdeling.

Kortom, elke cel heeft een streng DNA.  Wanneer een cel zich deelt, kopieert hij zijn DNA en splitst zich vervolgens op in twee dochtercellen.

Het kopieerproces veroorzaakt echter kleine ‘kopieerfouten’. Deze fouten worden veroorzaakt doordat de telomeren, de buitenste delen van de DNA-strengen, niet volledig gekopieerd worden. Ze breken af in het scheidingsproces. Ons lichaam kan maar zoveel schade aan en we sterven zodra een bepaalde “beschadiging is bereikt.

Spaanse wetenschappers van het Nationaal Centrum voor Biotechnologie hebben telomeer verval en veroudering benaderd met een specifiek experiment: ze hebben muizen genetisch gemanipuleerd – die normaal gesproken wel telomerase hebben aangezet – om dit uit te laten schakelen, net als bij de mens.

De resultaten waren spraakmakend: deze ‘gehumaniseerde’ muizen vertoonden dezelfde kenmerken van de menselijke veroudering: het haar van de muizen werd grijs, de muizen werden fragiel en konden niet meer zo snel genezen als vroeger.

De sleutel tot het stoppen van de veroudering lijkt daarom te liggen in het voorkomen van het afbreken van ons DNA bij het splitsen in nieuwe cellen.

Is telomerase het gouden enzym om veroudering tegen te gaan?

Onze lichamen zijn ingenieuze machines. Verbaast het je dat ons lichaam een manier heeft om het verval van onze DNA-strengen, veroorzaakt door suboptimaal kopiëren, tegen te gaan?

Het geheim zit in onze voortplantingscellen die weinig of geen verval vertonen, onafhankelijk van onze leeftijd.

De sleutel tot dit geheim heet telomerase, een enzym dat door onze voortplantingscellen wordt geproduceerd. Hoe werkt het? Telomerase rekt de onvolmaakte DNA-strengen terug naar een staat van perfectie, zodat er geen sprake is van samengesteld verval.

Het goede is dat dit enzym deel uitmaakt van ons DNA. Dit betekent dat al onze cellen (niet alleen onze voortplantingscellen) in staat zijn om te worden hersteld tot deze staat van perfectie. Met uitzondering van onze voortplantingscellen wordt dit mechanisme van binnenuit onderdrukt door een onderdrukkend eiwit.

De sleutel tot het ontgrendelen van de leeftijdsomkering lijkt dus te liggen in het feit dat telomerase actief is in al onze cellen.

Dit is iets waar wetenschappers al vele jaren aan werken. Telomeren en de beschermende functie ervan voor het DNA waren eind jaren dertig al ontdekt door een geneticus die Hermann Müller heette.

Het duurde echter zo’n zestig jaar voordat de wetenschap echt vooruitstrevend was om de mogelijkheden van telomerase met de mens te onderzoeken.  In 1998 werd een lijn van cellen gecreëerd die in staat was om zich voor onbepaalde tijd te delen zonder enig verval. Dit betekent dat wat je denkt dat het doet in dat menselijke cellen onsterfelijk kunnen worden gemaakt.

In het jaar 2000 deed Geron Corporation, hetzelfde bedrijf dat de telomerase positieve cellen creëerde, wat cosmetische bedrijven al decennia lang beloven: de huid jonger maken.

Tot slot hebben wetenschappers in 2008 met succes muizen gekloond met actieve telomerasegenen. Deze muizen leefden in feite ongeveer een half leven langer dan hun gewone soortgenoten, wat suggereert dat telomerase de weg is naar een aanzienlijke verlenging van het leven!

Vandaag de dag, experimenteren veel bedrijven zoals Geron en Sierra Sciences met gentherapie, wat suggereert dat veel ziekten veroorzaakt door telomeerverkorting samen met het eigenlijke verouderingsproces kan worden gestopt…

Wat als wij onsterfelijkheid zouden meemaken?

We weten: het is moeilijk om het idee te begrijpen, maar wat als we ’technisch’ onsterfelijk zouden kunnen worden?

Zou je dat willen en zo ja, hoe lang zou je dan willen leven? Zou je vooral je leven veranderen?

Het lijkt erop dat er verschillende bezwaren zijn tegen aanzienlijke levensverlenging, variërend van “ouder worden is een natuurlijk proces, knoeien met leeftijd is onnatuurlijk”, tot “onze sociale zekerheidsstelsels zullen falen als we aanzienlijk langer leven”.

De meeste argumenten vallen in de categorieën van sociale conventies die kunnen worden gewijzigd als we dat willen.

We hebben een genuanceerd debat nodig om te bepalen in hoeverre dramatische levensverlenging wordt toegejuicht, omdat er een breed scala aan filosofische en maatschappelijke vragen wordt gesteld.

De grootste uitdaging?
Er zijn geen goede of foute antwoorden, waardoor het aan ons allemaal wordt overgelaten om het gewenste antwoord te bepalen.

Wil je meer?

Wil je meer? Wees niet droevig dat het artikel voorbij is! We hebben nog genoeg andere spannende dingen met je te delen. Schrijf je in op onze tweemaandelijkse nieuwsbrief en we houden je op de hoogte van ons laatste nieuws.