De huidige opbouw van onze hersenen is de optelsom van eeuwen evolutie. Binnen die evolutie is het limbisch gedeelte van de hersenen het oudst. Het reguleert emoties en ‘vlucht of vecht’-respons. Het is daar – in de amygdala, ook een van de oudste delen van onze hersenen – waar onzekerheid en angst diepgeworteld zijn.
Als we ons fysiek onveilig voelen, creëren we een stress respons die schadelijk is voor ons lichaam en onze psyche. Duidelijke voorbeelden daarvan zijn de stresssyndromen na een oorlogssituatie, fysieke aanranding of andere traumatische ervaringen waar de schadelijke psychologische impact duidelijk zichtbaar is.
Posttraumatische stresssyndromen zorgen voor een hevige adrenaline-respons die langdurige afdrukken in ons hersencircuit achterlaat. Ze veroorzaken ook een hele resem biochemische processen die onze neuro-endocrine processen verstoren. Met andere woorden, de chemische samenstelling in onze hersenen raakt uit balans.
Je op je gemak voelen veronderstelt een basisniveau van fysiek comfort.
Geen dak boven je hoofd hebben veroorzaakt een laag zelfbeeld en afwijkend gedrag bij jonge kinderen. Kinderen vertonen vaker – net als hun ouders – angstig gedrag en zijn ook vatbaarder voor depressies. Het maakt mensen ook gevoelloos, wat we met een wetenschappelijke term ‘alexithymia’ noemen.
Een goede gezondheid zowel fysiek als mentaal, is de derde basisvoorwaarde om op je gemak te zijn. Wanneer een goede mentale gezondheid ontbreekt, heeft dat een ingrijpende impact op onze fysieke gezondheid. Heel wat wetenschappelijk onderzoek heeft de correlatie aangetoond tussen de schadelijke effecten van negatieve emoties en hartziekten.
Dat gezegd zijnde, het belang van een goede lichamelijke gezondheid wordt vaak overschat wanneer we nadenken en spreken over een hoge levenskwaliteit. Dat is vooral het geval bij invaliden. Mensen met fysieke beperkingen maken steevast gewag van een hoge levenskwaliteit.
Pijnervaringen aan de andere kant verstoren onze levenskwaliteit, waardoor we ze proberen te vermijden.
Geld is de enige zelfopgelegde behoefte die de mensheid in zijn bestaan geïnstalleerd heeft. Het dient als toegangspoort waarmee we kunnen voorzien in heel wat andere noden.
Uiteenlopende wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat geldgebrek angst veroorzaakt, die op zijn beurt ons stressniveau beïnvloedt. Schulden die het stresspeil verhogen voor een langere periode veroorzaken depressies en zorgen voor de inkrimping van de cognitieve capaciteiten bij mensen in het algemeen, en bij jonge kinderen en adolescenten in het bijzonder.
Een gebrek aan financiële zekerheid heeft ook een impact op het zelfmoordcijfer.
Wetenschappelijk onderzoeken naar privacy binnen de psychologie en biologie zijn schaars voorhanden; het grootste deel van het onderzoek focust zich op ethiek en wetgeving.
De behoefte aan privacy blijkt gekoppeld te zijn met ons gevoel van onzekerheid, waarvoor de wortels opnieuw kunnen gevonden worden in het limbisch gedeelte van onze hersenen. Evolutionair heeft die behoefte haar nut bewezen bij de bescherming tegen anderen.
Een cruciaal deel van onze nood aan privacy hangt samen met het basisvertrouwen dat we hebben in onze medemens en de instanties die ons informatie verschaffen. Sommige evolutietheoriepsychologen gaan verder dan deze darwinistische interpretatie en stellen dat privacy ons helpt om ons aan onze omgeving aan te passen en waardevolle relaties uit te bouwen.
Het minste wat je kan zeggen is dat onze behoefte aan vrijheid een complexe aangelegenheid is.
Vrijheid wordt algemeen gedefinieerd als zelf controle kunnen uitoefenen over je daden. Psychologen raken het er echter niet over eens of ‘vrije wil’ een illusie is of niet.
Het principe van volledige vrije wil lijkt onjuist, aangezien er sprake is van veel denkfouten.
Vanuit de biologie en de neurowetenschappen wordt eveneens bezwaar aangetekend tegen de idee van vrijheid: biologisch gesproken leggen onze genen ons een gedeeltelijk gedetermineerd raamwerk op. Het best kan dit geïllustreerd worden aan de hand van een baanbrekende studie naar het gedrag van identieke tweelingen die gelijkaardig gedrag vertonen.
In de neurologie hebben hersenscans aangetoond dat onze hersenen knopen doorhakken nog voor we ons effectief bewust zijn van de beslissing die genomen moet worden, waardoor we onbewust een soort ‘readiness potential‘ creëren.
Het bewijs is sterk, maar niet sluitend: onderzoek naar ‘neurologisch geruis’ lijkt de mechanistische argumenten voor de vrije wil tegen te spreken, zij het dat dit geruis geen bewust proces is.
Onze behoefte aan vrijheid zou daarom opnieuw geformuleerd moeten worden als ‘bewuste ervaring van vrijheid’. Als we het op deze manier interpreteren levert de wetenschap een veel gevarieerder beeld op van de behoefte aan vrijheid. Er is een helder verband tussen een gebrek aan vrijheid en een lage kwaliteit van leven onder gevangenen. Ze ondergaan een vorm van trauma als gevolg van de dwang die ze ervaren in de gevangenis.
Hoe dan ook, het heeft er alle schijn van dat de sociale context die verantwoordelijk is voor de afwezigheid van vrijheid even belangrijk is als vrijheid zelf: mensen die enkel nog met hun ogen kunnen bewegen (het lock-in-syndroom) vertonen geen significante vermindering van hun welbevinden op termijn.
