We bouwen kennis en inzicht op vanaf de dag dat we geboren worden. Ons genetisch profiel omvat een reservoir van aangeboren kennis die opgebouwd is door onze voorouders. Doorheen onze levens, op basis van onze ervaringen, leren onze genen bij en passen ze zich aan. We kunnen niet niet bijleren.
Biologisch gezien zijn we uitgerust met de nieuwsgierigheid om de werkelijkheid te begrijpen. Vanaf onze geboorte bezitten we aangeboren neiging om dingen te verklaren. Neurale netwerken in onze hersenen zorgen voor de koppeling en de interpretatie van kleine stukjes kennis. Bijleren en kennis opbouwen horen dus bij het leven vanaf dag één.
Over het waarom en het hoe van kennisopbouw biedt de pedagogische wetenschap ons enig inzicht hoewel hierrond nog geen uniforme theorie bestaat. Desondanks bestaan er verschillende perspectieven (vanuit gedrag, cognitie, ontwikkeling, constructivisme).
Ons uitgangspunt is dat alle perspectieven waardevol zijn om te verklaren hoe en waarom we bijleren. We leren allemaal bij van conditionering, motivatie, onze omgeving en onze capaciteiten, herinneringen en overtuigingen.
Bijleren en kennis opbouwen brengt vreugde in ons leven door de positieve ervaring die we ondervinden als we inzicht verwerven, een fenomeen dat het eureka-effectgenoemd wordt.
Dat effect is uitgebreid bestudeerd en gedocumenteerd in de neurowetenschappen. Tijdens aha-ervaringen werden in de hersengolven specifieke frequenties gemeten. Tijdens zo’n aha-ervaring wordt ook de hippocampus in onze hersenen gestimuleerd. Interessant om weten is dat niet alleen mensen enthousiast raken wanneer ze bijleren, ook honden vinden plezier in leren.
Inzichtsverwerving en het leerproces zijn dus belangrijke bouwstenen voor een kwaliteitsvol leven.
Sinds de dag dat onze voorouders het Afrikaans grondgebied verlaten hebben, over Christoffel Columbus, tot onze actuele overpeinzingen om naar Mars te gaan: mensen hebben altijd getracht om erop uit te trekken en nieuwe ervaringen op te doen.
De bron van onze nieuwsgierigheid kan teruggevonden worden in onze genetische blauwdruk. Heel specifiek gaat het om receptor D4, die invloed uitoefent op de aanmaak van dopamine, ons ‘gelukshormoon’. Dopamine komt vrij wanneer we iets nieuws meemaken. Daarom reizen sommigen onder ons zo graag, houden ze ervan om nieuwe restaurants te ontdekken of gaan ze op zoek naar andere ‘kicks’.
Vanuit een evolutionair perspectief blijft onze behoefte om nieuwe plaatsen en ideeën te verkennen een raadsel. Op het eerste gezicht houdt het namelijk meer steek om veilig in een vertrouwde omgeving te blijven dan onbekend terrein op te zoeken.
Evolutionaire biologen beweren echter dat neotenie, het gegeven dat volwassenen kinderlijke trekjes bewaren, een darwinistische binnenweg is richting een versnelde evolutie. Zij zijn ervan overtuigd dat dit aan de grondslag ligt van onze nieuwsgierige aard.
We hebben allemaal de neiging om ons potentieel in te zetten in de echte wereld. Dat geeft ons een doel en voldoening.
Je zou kunnen zeggen dat de evolutie bedoeld is om onderling de strijd aan te gaan. De beste vaardigheden hebben, vergroot onze overlevingskansen.
Het leven is echter meer dan overleven alleen. Sociale psychologen hebben een theorie ontwikkeld rond ‘vrije wil’ die meer inzicht biedt in de mechanismen achter intrinsieke motivatie, de drang om iets te doen zonder meer. Deze zienswijze bouwt verder op zelfverwezenlijkingstheorie van Abraham Maslow.
Intrinsieke motivatie en ons streven naar autonomie zijn nauw met elkaar verbonden. Een complex neurologisch samenspel dat we ervaren bij extrinsieke beloningen en intrinsieke motivatie stuwt ons voort om onze talenten te gebruiken en ‘ons volle potentieel te benutten’.
